Weet jy van hierdie groep mense wat vir ‘n tydperk van omtrent 200 jaar in Amerika in gemeenskappe gelewe het en wat ‘n direkte invloed in hul omgewings en verder gehad het – maar ook nog steeds  het? Hou dit vir die Kragdaggemeenskap ‘n boodskap in?

Vanuit hulle geledere het ons o.a. die ontwikkeling van die rolsaag (nogal deur ‘n vrou ), die rol-eg, plat tipe grasbesems, bemarking van sade verpak in koeverte, die medisinale kruiebedryf in Amerika, die verbetering van prosesse in waterverspreiding, wielaangedrewe wasmasjiene, en nog baie ander uitvindings gekry. Hul kenmerkende meubels het ‘n bekende styl in binnenshuisversiering geword – so ook hul manier van voedselvoorbereiding. Dit is nogal ‘n besonderse prestasie as mens in ag neem dat hulle op die kruin van die beweging se bestaan in 1840, net 6000 siele gehad het wat oor 18 gemeenskappe in Amerika versprei was. Vandag is daar net 2 lede oor, maar van hulle geboue is omskep in museums en word aktief in bedryf gehou en hulle vaardighede word steeds toegepas.

Wie was hulle? Sonder om in te gaan op die dogma van hul geloof, kan gesê word dat hulle ‘n Christelike denominasie was en die bewegings wat gemaak is tydens hul godsdiensbeoefening het gelei tot hul naam, Shakers. Maar, hulle het baie spesifieke lewensfilosofieë gehad en het dit ekonomies so suksesvol uitgeleef, dat Shakers as een van die vroegste handelsname in Amerika bekend geword het. Hulle was pasifiste en het op grond van gewetensbesware die eerste groep geword waarvan die manne vrygestel is van militêre diensplig in Amerika. Hulle het dus nie deelgeneem aan die Amerikaanse Burgeroorlog nie en het soldate aan beide kante versorg.

Die gemeenskappe het ‘n gestruktureerde bestaan gevolg op selfonderhoudende plase met kenmerkende ronde skure en wat bekend was vir hul netheid en goeie boerderybestuur.  Die nuutste beskikbare tegnologie is gebruik en soms verbeter of aangepas volgens behoefte. So was daar byvoorbeeld ‘n gemeenskap in New Hampshire, wat reeds hul eie elektriese krag opgewek het – nog voordat dit in die plaaslike staatsgeboue beskikbaar was. Allerhande bedrywe is gevestig  om hul gemeenskappe te ondersteun soos leerlooiery, houtwerk-en  tekstielbedrywe, kruietuine en nog baie ander. Gemeenskappe het met mekaar, maar ook met nie-lede handelgedryf en hulle is geken as eerlik, spaarsaam en higiënies. As gevolg hiervan, maar ook as gevolg van die hoë kwaliteit van hul produkte, is daar graag met hulle besigheid gedoen. Ek haal aan wat een van hul eerste leiers (ook ‘n vrou) gesê het:

“Good spirits will not live where there is dirt.”

“Do your work as though you had a thousand years to live and as if you were to die tomorrow.”

“Put your hands to work, and your heart to God.”

Hulle was perfeksionisties in hul handewerk en het geglo dat om iets goed te maak, op sigself ‘an act of prayer’ is. Dieselfde leier wat bogenoemde gesegdes gehad het, het hulle ook daarteen gewaarsku om skuld te maak.

Kom ons kyk in bietjie meer besonderhede na sommige van hul nalatenskappe.

Meublement, argitektuur en verwante bedrywe

Shaker-wooneenhede was dubbelverdiepinggeboue wat voorsiening gemaak het daarvoor dat mans en vrouens afsonderlik gewoon het. Al die fasiliteite is vir die twee geslagte gedupliseer, baie simmetries. Die trappe was vasgebou in die muur net  aan die een kant met ‘n houtreling aan die oop kant. Sodoende kon die ruimte daaronder benut word.

Die Shakers het self hul meubels gemaak en eenvoud en funksionaliteit was die wagwoord. Daar is van geen of bitter min versiering gebruik gemaak en al hul meubels het skoon reguit lyne gehad wat maklik skoongemaak kon word. Dit was nodig aangesien die lede al hul eie huiswerk gedoen het. Vandag kan ‘n mens nog meubels in die Shaker-styl koop of jou huis se binneversiering daarvolgens laat doen. Dit is ‘n minimalistiese styl met die klem op funksionaliteit, duursaamheid en simmetrie.

Kenmerkend van Shakerhuise was die houtreling wat hoog teen die mure aangebring is met houtpenne waaraan klere, hoede, stoele, besems en so meer opgehang is om die vloer oop en skoon te hou en die voorwerpe netjies te organiseer.

Stoele het dan ook die kenmerkende leersport-rugleunings gehad wat ons baie goed ken. Hulle het gesien dat die stoele se pote geneig is om te gly en die vloer te beskadig as daar teruggeleun is. Gevolglik is ‘n bal en sok-meganisme ontwerp wat onderaan die agterpote van die stoele aangebring is om die stoel se agterpote altyd plat op die vloer te hou. Dit is aanvanklik van hout gemaak, maar later het een van hul lede dit ook van metaal gemaak. Die Shakers se houtwerkvaardigheid het hul meubels reeds al in dáárdie tyd by nie-lede gewild gemaak. Verbandhoudend met die maak van houtmeubels, is die houtwerkbank wat bekend is as die Shaker-workbench, met ‘n praktiese ontwerp wat ook vir genoeg stoorruimte vir gereedskap sorg. Verder het hulle ook skaafmasjiene ontwikkel asook ‘n masjien om die passing van houtplanke te vergemaklik.

Die rolsaag het glo in die gedagte van ene Tabitha Babbitt ontstaan toe sy twee mans met ‘n treksaag dopgehou het en waargeneem het hoeveel energie eintlik in die proses verspil word. Die eerste rolsaag is in 1813 by ‘n meule in gebruik geneem, maar is nooit gepatenteer nie. Blykbaar het twee Franse dit later onder hul naam gepatenteer. Volgens een bron word die verbetering van die spinwielkop en moontlik ‘n bydrae tot die proses om valstande te maak ook aan dieselfde dame toegeskryf.

‘n Ander item wat ook onder hul naam bekend is, is die sogenaamde Shakerstoof. Dit was ‘n stoof met ‘n eenvoudige ontwerp wat op pote gestaan het. Hout is hierin gebrand en die hitte is gebruik vir kosmaak, om water warm maak asook vir die binne-verhitting van vertrekke – nie net met die stoof self nie, maar ook deur gebruik te maak van die skoorsteen.

Verder het die plat tipe grasbesem wat meer effektief was, sy beslag by die Shakers gekry. Hulle het ‘n houtklem ontwikkel wat die ronde bondel halms van ‘n soort sorghum, met die naam broom corn, plat gedruk het. Dan is dit in daardie posisie vasgewerk en aan ‘n besemstok vasgeheg. Hierdie plat besems was op ‘n stadium die Shakers se grootste verkoper.

Die proses om gesnyde spykers in massa te produseer is blykbaar ook deur hulle verbeter.

Medisinale kruie en verwante bedrywe

Die Shakers was die eerste groot produsent van medisinale kruie in Amerika vanaf omtrent die 1820’s. As ‘n mens in ag sou neem dat alternatiewe medisyne vandag in ‘n multi-biljoen dollar bedryf is, kan mens sekerlik sê dat hulle ‘n pioniersrol in die ontwikkeling daarvan gespeel het. Thomas Corbett het ‘n kruietuin vir sy gemeenskap aangelê en moes dit later vergroot om in die groterwordende behoefte te voorsien. Gedroogde enkelkruie is aanvanklik verpak en so verkoop maar later is mengsels en ekstraksies ook gemaak. Van die name kan dalk nog vir die ouer mense bekend klink, byvoorbeeld Syrup of Sarsaparilla.

Ander verwante produkte was breukgordels en ‘n elekrostatiese masjien vir rumatiek wat deur dieselfde persoon uitgedink is. Die beginsels van laasgenoemde is skynbaar deur Edison gebruik in die ontwikkeling van die gloeilamp.

Boerdery-verwante bedrywe

Elke Shaker-boerdery het gepoog om selfversorgend en volhoubaar te wees. ‘n Wye reeks boerderybedrywighede is dus beoefen ten einde produkte vir eie gebruik te produseer sowel as om te verkoop. Ek gaan nie probeer om alles hier te noem nie, maar wel dat enkele van die Shaker-gemeenskappe wel nog as museums bedryf word en ook as werkende plase. Hier kan belangstellendes demonstrasies en werkswinkels bywoon ten einde meer te wete te kom van die verskillende Shaker-vaardighede en prosesse – van die verbouing van kruie vir kosmaakdoeleindes tot veeteelt, van alles wat deel was van die daaglikse aktiwiteit in ‘n Shaker-gemeenskap.

Shakers was pioniers in die verpakking van hoë kwaliteit sade vir verkoop en verspreiding. Dit het voortgespruit uit hul goeie landboubestuur waar hulle die beste produkte se sade gebêre het om die volgende seisoen te plant. Dit het in ‘n bedryf ontwikkel onder die naam Shaker Seed Company, met die leuse Experto crede (vertrou die spesialis), wat in 1794 gestig is. Hulle was die eerstes om die sade in papierkoeverte te bemark waarop inligting gedruk is. Die koeverte is gekataloguseer en kon bestel word van oor die hele Noord-Amerika. Die koeverte is dan deur winkeliers uitgestal en verkoop uit houtkassies wat ook spesiaal vir die doel ontwerp en versier is.

Verbandhoudend met die voedselproduksie is natuurlik ook die voedselvoorbereiding. Die Shakers was bekend vir hul gesonde, geurige en goedvoorbereide maaltye. Vandag kry mens nog Shaker-resepte  wat gebruik maak van die produkte wat beskikbaar was op die plase – room, botter, kruie, appels en ander vrugte. Die verwerking van groot appeloeste het dan ook gelei tot die ontwikkeling van ‘n appelskiller en -ontkerner. Hulle apple-sauce was ook baie beroemd.

Nog steeds in die kombuis – hulle het ook ‘n deegmenger ontwikkel en ’n verbeterde koekroller ontwerp.

Tekstielverwante bedrywe

‘n Verbeterde ontwerp van tekstielveselkam en ‘n masjien om wol en gare op te rol word aan die Shakers toegeskryf. Hulle was bekend vir hul gebreide produkte. Verder het hulle ook ‘n weeftoestel ontwikkel om palmblare te weef waarvan stewige sitplekke of rugleunings vir die stoele gemaak is. Daar is ook los vloermatte van hierdie geweefde materiaal gemaak.

Ander items wat Shakers gemaak het is  metaalpenne van silwer wat uit muntstukke gesmelt is, ovaal houtdose wat in mekaar gepas het en ‘n verbeterde brandweerwa het ook uit hul geledere gekom.

Mens sou nog baie meer oor hierdie groep mense kon skryf. Veral op die gebied van musiek en die digkuns het hulle ook ‘n groot nalatenskap. Die vraag wat ons vra is of daar ‘n toepaslikheid  is van die Shaker-gemeenskap tot die KragDag-gemeenskap?  Hier volg my persoonlike opinie.

Wanneer mens die KragDagwebwerf oopmaak is die eerste woorde wat mens opval die volgende:

Doen Jou Eie Ding! Met hierdie leuse fokus ons op ‘n vryword-lewe deur selfstandigheids- en volhoubare oplossings wat wegdoen met afhanklikheid van staatsondersteunde netwerke. (Meestal my beklemtoning)

Die Shakers was by uitstek ‘n voorbeeld daarvan om jou eie ding in gemeenskapsverband te doen sonder om ander te benadeel maar met die moed van jou oortuiging te poog om met eerlike hardwerkendheid jou gemeenskap volhoubaar selfstandig te maak. Hulle het alles wat hulle doen na die beste van hul vermoë gedoen, prosesse verbeter met die nuutste tegnologie en nuwe benaderings waar nodig, maar met eenvoud en sonder pretensie.  Dit is sekerlik ‘n navolgenswaardige voorbeeld al is dit nie meer sinvol om in so ‘n geïsoleerde gemeenskap te gaan woon nie. Deur egter van moderne kommunikasiemedia gebruik te maak kan  belangegroepe mekaar ondersteun met raad en daad en onderlinge handel. Dit is dan ook een van die oogmerke van die KragDag-inisiatief. Hoëkwaliteit produkte en goeie eerlike diens behoort die norm te wees. As mens met kritiese waarnemingsvermoë en oop gemoed betrokke is by jou eie situasie en diè rondom jou, behoort mens, soos die Shakers, nuwe behoeftes te kan sien of geleenthede identifiseer om  produkte en prosesse te verbeter, wat tot voordeel van die hele gemeenskap kan dien en terselfdertyd goeie besigheid kan skep.

Hands to work…….!!!!

Erkennings:

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Shakers
2. https://www.britannica.com/topic/Shakers
3. https://www.bing.com/ (vir foto’s)

Hierdie artikel is hersien op 27 Oktober 2021

Gesels saam:

Ons ontvang graag jou kommentaar op hierdie artikel (Gaan na Leave a Comment hieronder). Gebruik ook gerus ons GespreksForum om ‘n gesprek aan die gang te sit deur jou vrae, wenke en insette met die KragDag gemeenskap te deel.

——————————————

Help ons asseblief om hoë gehalte artikels te verseker deur hieronder aan te dui hoeveel sterre jy vir hierdie artikel sou toeken.