Wanneer die muggies vlieg: siektes van skape, bokke, beeste en perde

Muggies (wetenskaplike naam Culicoides) veroorsaak seisoenale siektes van skape, bokke, wild, beeste en perde gedurende die laat somer en herfs, nadat swaar reën begin val het. Die siektes verdwyn gewoonlik ongeveer twee weke na die eerste ryp in die Hoëveld-streke. In die Laeveld se tropiese gebiede met matige winters, kan muggies egter gedurende die hele jaar vlieg. Uitbraak van hierdie siektes is die hoogste gedurende die warm, nat maande van Februarie, Maart en April. Die drie belangrikste siektes wat deur muggies oorgedra word, is bloutong (wat skape, bokke, alpakkas, wilde bokke en beeste aantas), drie dae stywesiekte (wat hoofsaaklik by beeste voorkom) en perdesiekte (wat behalwe perde, ook donkies, muile, sebras en honde kan affekteer). Jong ingeënte diere wys die ergste tekens, omdat hulle met ouderdom immuun word. Onderstepoort Veterinêre Produkte (OVP) verkoop verswakte entstowwe vir al drie siektes.

Bloutong

Bloutong is ‘n orbivirus-siekte wat deur Culicoides oorgedra word. Tekens van bloutong by ingeënte diere sluit koors, oormatige speekselafskeiding en vinnige asemhaling in. Die lippe en tong kan baie geswel wees en die tandvleis en tong kan blou wees, met sere op die tandvleis en ook soms op neusoppervlaktes. Daar is ‘n rooierige lyn rondom die kroon van elke klou en diere kan ernstig kruppel word en op hul knieë rondbeweeg. Dragtige ooie kan aborteer of geboorte skenk aan abnormale lammers. Veral skape kan dikwels hul wol verloor. Ernstige siekte word gewoonlik getoon in skape en bokke wat nie ingeënt is nie en hulle kan baie vinnig sterf. Daar is egter doeltreffende entstof beskikbaar.

Drie-dae stywesiekte / Bees-aansteeklike stywesiekte

Stywesiekte word veroorsaak deur ‘n rhabdovirus en wat ook deur Culicoides-muggies oorgedra word. Die tekens is koors, styfheid, vinnige asemhaling en verlamming as gevolg van skade in die gewrigte. Soms is daar ‘n afskeiding uit die neus en oë. Lae bloed-kalsium met staking van herkou, kan veroorsaak dat die beeste spier-rillings kry. Tensy eienaars water en kos vir hulle bring kan hulle doodgaan. Daar is ‘n doeltreffende lewende verswakte entstof beskikbaar en beeste moet twee keer ingeënt word, ‘n maand uitmekaar, nadat hulle gespeen is.

Perdesiekte en perde-enkefalose-virus

Beide van hierdie siektes word veroorsaak deur orbivirusse wat deur Culicoides-muggies oorgedra word. Nie-ingeënte perde wat besmet is met perdesiekte toon vinnige asemhaling asook blou membrane en vrek skielik. Sub-akute gevalle leef oor die algemeen 2-3 dae en wys swelling van die kop en nek met ‘n vinnige asemhaling. Ingeënte perde wat aan die virus blootgestel is, kan ‘n hoë koors wys, maar hulle oorleef. Enkefalose-virustekens is soortgelyk aan perdesiekete, maar is meer matig. Daar is ‘n doeltreffende entstof beskikbaar vir perdesiekte, maar nie vir enkefalose-virus (EEV) nie.

Lewensiklus van Culicoides-muggies

Volwasse Culicoides-muggies leef 15-21 dae. Vroulike Culicoides-muggies lê net eiers 2-3 dae nadat hulle ‘n bloed-ete gehad het. Eiers word in nat modderige grond gelê waar daar baie mis is. Die eiers broei uit en gaan dan deur vier larwestadia in die modderige grond, waarna hulle papies word. In die laat somer en vroeë herfs, wanneer dit baie warm en nat is, duur die hele lewensiklus normaalweg twee maande lank, alhoewel dit tot so kort as 21-30 dae kan neem. Wanneer die eerste ryp voorkom, gewoonlik rondom 1 Mei, gaan die volwasse muggies en larwes dood, maar die eiers en papies oorleef in die harde modder tot die volgende seisoen. Alhoewel die eerste reën om en by November begin, vorm nat modderige toestande wat nodig is vir uitbroei van eiers en papies egter eers in Januarie of Februarie. In die begin kom daar relatief min muggies voor en word daarom nie opgemerk nie. Daarna, gewoonlik tussen Februarie en April, wanneer daar swaar reën voorkom en die dae warm en bedompig is, broei muggie-eiers in derduisende  uit.

Die muggies vlieg tydens warm, mistige, windstil dae. Omdat hierdie ideale toestande vir muggies ook bevorderlik is vir die jaarlikse migrasie van wit skoenlappers of vlinders, is die voorkoms van hierdie wit skoenlappers ook ‘n aanduiding dat muggies in hul duisende rondvlieg. Sodra ‘n vroulike muggie aan ‘n siek dier suig, word sy met virusse besmet. Die virusse vermenigvuldig in haar derms en versprei na haar speekselkliere. Dit duur ongeveer 7-10 dae. Elke dier wat sy  daarna byt, word ingespuit met speeksel wat hierdie besmetlike virusse bevat. Dit is waarom dit só baie belangrik is om die omgewing te bestuur, ten einde die vermenigvuldiging van muggies te voorkom.

Bestuur om blootstelling aan besmette muggies te verminder

Alhoewel inenting ‘n baie goeie manier is om die siektes wat deur muggies oorgedra word te voorkom, kan die immuniteit oorweldig word deur die baie hoë virusdosisse, wat oorgedra word deur duisende bytende muggies. Daarom is dit verstandig om in die eerste plek blootstelling aan muggies te verminder. Skape, perde en selfs melkbeeste, kan tussen 16h00 en 09h00 – dit is die tyd wanneer muggies vlieg – binnenshuis by elektriese waaiers gehou word. Dit is egter  nie altyd prakties nie. Navorsing het bewys dat Deltametrien en Cipermetrien (wat as insekdoders vir skape, beeste en perde geregistreer is), effektiewe afweermiddels is. Hierdie middels is egter oor die algemeen net 12 -24 uur effektief na aanwending. Indien daar ‘n uitbraak by ryperde is, is dit die moeite werd om bespuiting daagliks toe te dien, aangesien daar ‘n sterk moontlikheid is dat die meerderheid van muggies reeds die virus dra. Die spoed waarmee perde hulle sterte waai terwyl hul wei, is ‘n goeie maatstaf van die aantal bytende muggies wat teenwoordig is. Die effek van die bespuitingsafweermiddels kan ook so bepaal word – die stert-swaai hou op!

Bloutong- en driedae-stywesiekte-uitbrake gebeur terselfdertyd as perdesiekte. Insekdoders en afweermiddels word ook vir skape, bokke en beeste aangeraai. Daar is ʼn lys van Wet 36 geregistreerde insekdoders wat veilig is vir renostervoëls wat hier afgelaai kan word.

Dit word aanbeveel dat skape, bokke en beeste vanaf laagliggende modderige weivelde verskuif word tussen Januarie en Mei en dat hulle eerder op heuwels sal wei waar die wind dikwels waai. As skape in die vroeë-somer geskeer word, beteken dit dat hulle reeds ʼn bietjie wolgroei teen die einde van Desember sal wys.

Daar is al voorgestel dat Ivomectin die vrugbaarheid van die vroulike muggies kan verminder. Daarom kan dit dalk die moeite werd wees om skape, bokke en beeste gedurende Januarie of Februarie in te spuit. Verder kan muggievlakke rondom stalle en krale verminder word, deur te sorg vir goeie dreinering, en ook om ‘n mengsel van gewaste riviersand en landboukalk op alle modderige kolle uit te gooi ten einde dit te laat opdroog. Die grond-pH word ook sodoende verander, wat die grond ongeskik maak vir die verskillende muggielarwestadia. Dit word ook aanbeveel om Kikoejoegras baie kort gesny te hou gedurende die tyd wat die muggies vlieg. Volwasse muggies soek skuiling in lang nat gras wanneer die son warm op hulle skyn of wanneer die wind waai.

Prof Cheryl ME McCrindle BVSc (Hons) PhD. Donkerhoek Veearts, Jan Ellis Center, Rayton

Gesels saam:

Ons ontvang graag jou kommentaar op hierdie artikel (Gaan na Leave a Comment hieronder). Gebruik ook gerus ons GespreksForum om ‘n gesprek aan die gang te sit deur jou vrae, wenke en insette met die KragDag gemeenskap te deel.

——————————————

Help ons asseblief om hoë gehalte artikels te verseker deur hieronder aan te dui hoeveel sterre jy vir hierdie artikel sou toeken.

2.23 avg. rating (47% score) - 13 votes

5 Comments

  • Perde wat wel deur veeartse geënt word vrek ook van perde siekte. Dit is nie die verouderde entstof wat bepaal hoe siek n perd word nie maar wel die viruslading. Party perde bou nooit immuniteit teen al die stamme perdesiekte op nie al word hulle jaar na jaar geënt. [Deel van die kommentaar, nie-tersaaklik tot die artikel, is afgekeur – Red.]

  • Goeie dag
    Al die kommentaar hier oor Perdesiekte is deur ‘n group mense gesit wat Nie glo in lewende persesiekte entstof nie. Hulle is welkom op hul opnie. Die paragraaf waaroor hulle klagtes het is die volgende:
    “Beide van hierdie siektes word veroorsaak deur orbivirusse wat deur Culicoides-muggies oorgedra word. Nie-ingeënte perde wat besmet is met perdesiekte toon vinnige asemhaling asook blou membrane en vrek skielik. Sub-akute gevalle leef oor die algemeen 2-3 dae en wys swelling van die kop en nek met ‘n vinnige asemhaling. Ingeënte perde wat aan die virus blootgestel is, kan ‘n hoë koors wys, maar hulle oorleef. Enkefalose-virustekens is soortgelyk aan perdesiekete, maar is meer matig. Daar is ‘n doeltreffende entstof beskikbaar vir perdesiekte”.
    Nerels is dit gese watter perdesiekte entstof gebruik word.Die argumente is dus nie toepaslik nie. Die lewende entstof besit nie Stam 9 nie; maar die dooie entstof bevat die wel. Nerens hier is gemeld watter entstof gebruik more word, maar net die Onderstepoort entstof val onder Wet 36. Die debat oor lewende en dooie perdesieke entstof is goed uitgesit in die volgende artikel https://www.farmersweekly.co.za/animals/horses/african-horse-sickness-the-great-vaccine-debate/

  • https://waterfallmagazine.com
    It’s going to be end of mine day, except before ending
    I am reading this wonderful post to improve my knowledge.

    • Bly dat u dit lees. Die reen het nou begin van in November 2020 en uggies moet van nou af weer beheer word! Asses is nog toepaslik wat in die artikel gepubliseer was.

Leave a Comment

Jou e-posadres sal nie gepubliseer word nie. Verpligte velde word met * aangedui