Diensbeëindiging is die uittrede van ʼn werknemer aan die einde van sy dienstydperk. Dit kan vrywillig wees aan die kant van die werknemer of as gevolg van afdanking of aflegging deur die werkgewer.

Daar bestaan verskeie maniere waarop ʼn werknemerskontrak beëindig kan word:

• Die verstryking van ʼn vasgestelde termynkontrak.
• Die voltooiing van ʼn projekgebaseerde kontrak.
• Bedanking deur die werknemer self.
• By die afsterwe van die werknemer.
• ʼn Werknemer wat dros.
• Afdanking as gevolg van wangedrag.
• Afdanking weens werksonbevoegdheid (met betrekking tot siekte of swak werksprestasie).
• Afdanking as gevolg van wetsontwerpte vereistes (aflegging).
• Deur middel van wedersydse ooreenkoms.

Dit is belangrik om te onthou dat ʼn kontrak mag nie beëindig word sonder ʼn billike en regverdige rede nie! Dit staan dan bekend as ʼn onbillike afdanking.

Kan ek nie net die persoon kennis gee nie? 

ʼn Wanindruk kan somtyds geskep word wat kontrakbeëindiging aanbetref. Dit is meer as net om kennis te gee. Alles hang af van die tipe beëindiging wat dan die prosedures bepaal wat ʼn werkgewer moet volg.

As ʼn werknemer aangestel is in terme van ʼn vasgestelde termynkontrak, sal hulle dienstydperk outomaties beëindig word as die kontrak verval. Nogtans moet die werkgewers asseblief bewus wees van die volgende: Al lyk dit na ʼn geskikte oplossing, daar is altyd vangplekke. Die wet op basiese diensvoorwaardes is in 2015 opgedateer. Dit bepaal nóú dat ʼn permanente werknemer iemand is wat vir meer as veertig ure per maand werk oor ʼn periode van drie maande. Dus, ten spyte van wat die kontrak sȇ, word ʼn werknemer ‘n permanente werknemer na drie maande.

Die enigste uitsondering van bogenoemde reël is ʼn projekgebaseerde kontrak. Dit is as iemand in diens geneem word vir die duur van ʼn spesifieke projek of taak. By die voltooiing van die projek/taak, word die kontrak beëindig.

As ʼn werknemer vir drie of meer dae afwesig is, word dit as “dros” beskou. Sodoende moet die prosedure van dros, gevolg word. In so ‘n geval sal die werknemer se kontrak outomaties beëindig word.

Indien die werknemer ʼn ernstige en aanhoudende oortreding begaan, mag die werkgewer met ʼn dissiplinȇre proses voortgaan. Dit kan lei tot ʼn onmiddellike ontslag.

Dieselfde word toegepas in die geval van onbevoegdheid. Laasgenoemde kan die gevolg wees van swak werksprestasie of slegte gesondheid.

Sou ʼn maatskappy ekonomiese probleme of herstrukturering ondervind, kan die werknemer afgelȇ word of sy kontrak kan beëindig word.

Die laaste manier is as gevolg van ‘n wedersydse ooreenkoms. Dis presies wat dit sȇ. Beide die werkgewer en werknemer stem ooreen om die kontrak te beëindig.

Maak nie saak watter manier die werkgewer volg nie, daar is toepaslike prosedures wat gevolg moet word om te verseker dat die diensbeëindiging nie in ʼn onbillike proses ontaard nie. Dis daar waar ons dan as raadgewers inkom.

Jy praat Grieks. Verduidelik, asseblief!

Ons kan verstaan dat bogenoemde uiteensetting gesien kan word as ʼn oorbelading van feite. Elke tipe beëindiging het sy eie risiko’s, of dit nou substantief (onafhanklik) of volgens prosedure is. Om wetlike geskille te vermy of om jou saak te versterk teenoor ʼn werknemer wat ʼn dispuut opper, moet die beëindiging, ongeag watter tipe, volgens prosedure en substantief billik wees. Dit beteken die hoe en hoekom ons dit doen, altyd billik en regverdig moet wees.

Is daar ʼn geskikte alternatief?   

Ja, daar is! Die beste manier om wetlike dispute te vermy, is om die werkersverhouding te verbreek deur middel van ‘n wedersydse ooreenkoms. Dis ʼn wen-wen situasie, omdat albei partye ooreenkom om die kontrak te beëindig. Sodoende is niemand ongelukkig nie.

Die Wedersydse Skikkingsooreenkoms kan op verskillende maniere aangewend word. Die mees populȇre ooreenkoms is by wyse van aflegging of dissiplinȇre prosedures.

Hierdie ooreenkoms het verskeie voordele:

• Dit beskerm die werkgewer teen enige wetlike dispute.
• Die werknemer vertrek met ʼn goeie/neutrale getuigskrif.
• Die werknemer kan werkloosheidsversekering eis as gevolg van
• Die werkgewer verbeter die werksomgewing vir hulleself en die ander werknemers.
• Dis ʼn wen-wen situasie.
• Dis wetlik geldig vir beide partye.
• Die werknemer kan onmiddellik vertrek sonder enige verdure geskille.

Vertel my meer …  

Die skikkingsooreenkoms is ʼn eenvoudige manier om ʼn kontrak te beëindig. Moet egter nie mislei word nie!  Dit het egter ook tekortkominge en vereis ʼn ervare persoon om dit reg uit te voer. Dit vereis soms ook sekere onderhandelings en toegewings.

Ons adviseer baie keer die werkgewers om na die groter prentjie te kyk as dit met afdankings te doen het – veral met betrekking tot ʼn skikkingsooreenkoms. Dis soms beter om daar en dan ʼn finansiële knou te neem om sodoende ʼn beter werksatmosfeer te skep.

Jim Collins het die volgende in sy boek “Good to Great” gesȇ: Voordat jy iemand laat gaan, vra jouself die volgende vrae:

1. Sal jy weer hierdie persoon aanstel, as jy van vooraf kan begin?
2. Sal dit die einde van die wȇreld wees, as hulle nou loop?

As die antwoord “nee” op albei bogenoemde vrae is, is dit tyd om jouself en die maatskappy ʼn guns te doen en jou verliese af te skryf.

Jim Collins het verder die werkgewers aangeraai dat hulle, voordat hulle doelwitte vir hulle maatskappy stel, eers moet seker maak dat die “regte mense aanboord is.” Dit mag dalk wreed klink, maar dis dikwels ook vir die werkgewer beter. Dis ook onbillik om iemand in ʼn pos te behou waarin hulle nie hoort nie.

Hoe kry ek die regte mense aanboord?  

Om op  te som: jy as werkgewer moet jou doelwitte in oënskou neem en jouself dan afvra watter tipe mense jy benodig om jou doelwitte te bereik. As die mense wat vir jou werk, nie by hierdie beplanning kan inval nie, is dit tyd om die werkersverhouding te beëindig. Daar is verskeie maniere om dit te doen, maar wetlike prosedures en substantiewe regverdigheid moet altyd in gedagte gehou word. Die skikkingsooreenkoms is ʼn goeie manier om ʼn wedersydse kontrak te beëindig en dit is ʼn wen-wen situasie vir beide partye. Dit kan egter soms moeilik wees om uit te voer.

Dis hoekom ons hier is. Een van ons kernwaardes is om ʼn oplossing te vind. Sodoende, laat ons jou probleme oplos! Ons het ondervinding in al die vorme van kontrakbeëindiging en sal jou adviseer watter roete die beste is om te volg. Verder sal ons sekerlik elke saak in ag neem in die volg van wetlike prosedures en substantiewe regverdigheid.

In terme van die skikkingsooreenkoms het ons ʼn fenomenale sukseskoers. Sodoende kan ons jou help om die regte mense aanboord te kry.

Jaco Lessing in samewerking met Fergus Ferguson